کد مطلب:4542 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

قرآن كريم چه ابعادي را براي عدالت ذكر كرده است ؟

براي عدالت ابعاد گستردهأي است كه قرآن كريم آنها را ذكر كرده، و ما بهطور اختصار به آنها اشاره ميكنيم:
1ـ عدالت در داوري:
اسلام، تاكيد دارد كه عدالت بر كليه شئون داوري حكومت كند، از اين جهت شرط كرده است كه بايد حاكم عادل باشد و بر او لازم كرده است كه در تمام مراحل حكم و حكومت طبق سنن عدالت، عمل نمايد، آنجا كه قرآن ميفرمايد: .
]خداوند به شما فرمان ميدهد كه امانتها را به صاحبان آنها برسانيد و هنگامي كه ميان مردم داوري ميكنيد، از روي عدالت داوري كنيد، خداوند پند و اندرزهاي خوبي به شما ميدهد، خداوند شنوا و بيناست[. نساء/58.
در آيه ديگر ميفرمايد:
«الذين ان مكناهم في الارض اقاموا الصلاه و آتوا الزكاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبه الامور».
[آنان كه اگر به آنها در زمين قدرت دهيم، نماز را بپا ميدارند و زكات را ميدهند و به كار نيكو امر ميكنند و از كار زشت بازميدارند و سرانجام كارها براي خداوند باشد]. حج/41.
ناگفته پيدا است اقامه معروف از طريق امر به معروف روشنترين مصداق عدالت و نهي از منكر نيز مصداق بارز، جلوگيري از ظلم و دفع ظالم ميباشد.
2- عدالت در زمينه عمل به قانون:
اسلام شديداً اصرار دارد كه عدالت بايد در تمام افراد جامعه بدون استثناء اجراء شود و در نظر اسلام مردم، از رئيس و مرؤس غني و فقير و آمر و مأمور همه در برابر قانون مساوي هستند.
رسول گرامي(ص) فرمود: « الناس امام الحق سواء».
]مردم در برابر قانون، مساوي هستند[.
و امير مؤمنان علي(ع) فرمود:
« الحق … لا يجري لإحد الا جري عليه و لا يجري عليه الا جري له». (نهج البلاغه/211 /چاپ عبده).
قانون به نفع كسي اجراء نميشود، مگر به ضرر او نيز اجراء ميشود، و به ضرر كسي نيز اجراء نميشود، مگر به نفع او نيز اجراء ميگردد.
3- عدالت در زمينه اقتصاد:
اسلام برنامه اقتصادي خود را نيز بر اساس عدالت وضع كرده است و بر حاكم اسلامي واجب نموده است كه عدالت را در تمام زمينههاي اقتصادي و با تمام وسائل ممكن، بسط و گسترش دهد و از هر نوع ظلم و اجحاف اقتصادي مانند: ربا، احتكار و دادن امتياز بر بعضي منع كرده است و براي اجراي اين برنامه قوانين جزائي قاطعي نيز وضع كرده كه در تمام زمينههاي اقتصادي، عدالت را تضمين ميكند خداوند فرمود:
«وان تبتم فلكم رؤس امولكم لا تظلمون و لا تظلمون». ( سوره بقره/279).
[اگر توبه كرديد، اصل سرمايه براي خودتان خواهد بود نه ستم كنيد و نه به شما ستمي شود]
خلاصه، جمله اخير، قاعده كلي است در تمام زمينههاي اقتصادي و براي اينكه حق احدي ضايع نشود، حاكم را مسئول اموال امت قرار داده است.
علي(ع) درباره مسئوليت حاكم، در قبال عدالت اقتصادي، به كسي كه بهحضور او آمده بود و از او به ناروا، درخواست كمك مي نمود، فرمود:
] اين ثروت نه مال من است و نه مال تو! بلكه غنائم مسلماناني است كه به ياري شمشير و جهاد در راه خدا، اندوختهاند پس اگر توهم در كارزار با آنان همرزم بودهاي، ترا نيز از آن سهمي است وگرنه اين دسترنج آنان، براي غير دهان آنان نخواهد بود.]
4- عدالت در زمينه روابط اجتماعي.
اسلام نهايت سعي و كوشش را نموده كه روابط اجتماعي طبق قواعد عدل برقرار گردد و طوري تنظيم كرده كه در اين روابط ظلم و بيعدالتي از يكي نسبت به ديگري از بين برود.
از اينجا است كه حقوقي را به نفع والدين، همسايگان، كودكان، زنان، يتيمان و مريضان و زمينگيران و … وضع كرده است
علاوه بر اين، اسلام«عدالت» را باعث عاقبتبهخيري جامعه ميداند. آنجا كه فرمود: «و اوفوا الكيل اذا كلتم وزنوا بالقسطاس المستقيم ذلك خير و احسن تاويلاً». اسراء/35.
] پيمانه را كامل دهيد، و با ترازوي درست و راست سنجش كنيد، كه اين كار بهتر و سرانجامش نيكوتر است[.
عاقبت و سرانجام عدالت از اين جهت بهتر و نيكوتر است كه وقتي ظلم در جامعه بهتدريج روي هم جمع شود، موجب انفجار آن جامعه شده و سرانجام شهرها و مردم شهرها و مردم به فساد و نابودي كشيده ميشوند.

---

مباني حكومت اسلامي
آية الله جعفر سبحاني